Et.: stara prohibitivna part. iz ide. *mē; prim. stind. mā́, stiran., toh. mā, arm. mi
I. nikalnicase uporablja
A. v glavnih stavkih
1. ki izražajo opomin, prepoved ali svarilo; nav. se veže z imp. praes. ali cj. aor. • μὴ ψεύδεο • μὴ δὴ ἐάσῃς
2.
a) v njih stoji tudi inf. • μὴ λιλαίεσθαι
b) in ind. fut. • καὶ τἀμά τεύχη μήτ' ἀγωνάρχαι τινὲς θήσουσ' Ἀχαιοῖς
c) redko se nikalnica veže z 2. imp. aor. • μὴ ἔνδεοIliada 4, 410
č) pogosto se veže s 3. os. imp. aor. • μή τις ἀκουσάτω • μηδεὶς προσδοκησάτω
d) včasih stoji elipt. in je treba glag. dodati • μὴ τριβὰς ἔτι (ἐμβάλλετε) • μὴ πρὸς θεῶν • μή μοι μυρίους ξένους (λέγε)
3. ki izražajo zahtevo, naj se kaj ne stori • μή οἱ χρήματ' ἔδωμεν • μήπω ἐκεῖσε ἴωμεν(cj. hortativus)
4. ki izražajo željo, in sicer
a) z opt. pri izpolnljivi želji • μὴ τοῦτο φίλον Διὶ πατρὶ γένοιτοnaj bi to očetu Zevsu ne bilo ljubo
b) z ind. preteklega časa pri neizpolnljivi želji • μὴ ὄφελες λίσσεσθαιo da ne bi bil prosil • μή ποτ' ὄφελον λιπεῖν τὴν Σκῦρονda bi nikdar ne bil zapustil Skirosa
5. v vprašalnih stavkih
a) kot cj. dubitativus • πότερον βίαν φῶμεν ἢ μὴ φῶμεν εἶναιnaj rečemo ali ne? • τί μή (sc. ὑπείκωμεν)zakaj ne?(elipt.)
b) = lat. num, če se pričakuje nikalen odgovor • ἦ μή πού τινα δυσμενέων φάσθ' ἔμμεναι ἀνδρῶνmenda vendar ne mislite, da …
6. pri prisegah ali rotitvah • μὴ μὲν τοῖς ἵπποισιν ἀνὴρ ἐπιβήσεται ἄλλοςgotovo ne bo nihče zasedel
B. v odvisnih stavkih, in sicer
1. v namernih, dopustnih, pogojnih stavkih
2. v oziralnih in časovnih stavkih, ki imajo pomen pogojnih stavkov
3. v posledičnih stavkih, ki se vežejo z inf.
4. v odvisnih vprašanjihali, če, morda • ὁρῶμεν, μὴ Νικίας οἴεται • ἴδμεν, μή πως καὶ διὰ νύκτα μενοινήσωσι μάχεσθαι
C. skoraj vedno pri inf.; tako
1. za glag., ki izražajo zahtevo (verba postulandi):κελεύω, βούλομαι, ἐθέλω, προλέγω
2. za glag., ki izražajo prepoved (verba vetandi) • ἀπηγόρευε μὴ στρατεύεσθαιprepovedal je iti na vojno
3. za glag., ki izražajo oviranje (verba impediendi) • πολλά ἐστι τὰ διακωλύοντα ταῦτα μὴ ποιέειν
4. za glag., ki izražajo zavračanje (verba recusandi)
5. za glag., ki izražajo pazljivost, pozornost (verba cavendi)
6. redno stoji μή tudi pri inf. v zvezi z določnim členom; če je inf. odvisen od glag. govorjenja (verba dicendi) in glag. mišljenja (verba sentiendi), stojiοὐ
Č. pri pt. s pogojnim pomenom ali če ima pt. enak pomen kot stavek, ki bi ga zanikali zμή
II. conj.da ne
A. v namernih stavkih
1. s ἵνα, ὡς, ὅπως
2. sam μή s cj. ali opt. • μή σε νοήσῃda te ne opazi
B. za izrazi bojazni (verba timendi)
1. μή = lat. neda ne (bi), da bo • δέδοικα, μὴ ἐπιλαθώμεθα τῆς οἴκαδε ὁδοῦbojim se, da ne bi pozabili; bojim se, da pozabimo(a želim, da ne)
2. μή οὐ = lat. ne non ali utda ne bo • οὐ τοῦτο δέδοικα, μὴ οὐκ ἔχω da ne bi imel(a želim, da)
3. če se bojazen nanaša na dovršeno dejanje, stoji tudi
a) ind. pf. • φοβούμεθα, μὴ ἀμφοτέρων ἅμα διημαρτήκαμεν
b) ind. aor. • δείδω, μὴ δὴ πάντα θεὰ νημερτέα εἶπενbojim se, da je boginja povedala vse po resnici
C. podobno se uporablja μή za glag., ki izražajo pazljivost, pozornost (verba cavendi)εὐλαβεῖσθαι, εὐλάβειαν ἔχειν, ὑποπτεύειν idr.
1. pos.
a) s cj.ὅρα, μή
b) z ind. fut.ὅρα, μὴ • ὅρα, μὴ δεήσει
2. elipt. stoji μή s cj. tudi brez zgoraj omenjenih glag. • μή τι ῥέξῃ κακόνda le ne bi storil kaj hudega • μή σε, γέρον, κοίλῃσιν ἐγὼ παρὰ νηυσὶν κιχείω(varuj se,) da te ne dobim več pri ladjah • μὴ ἀγροικότερον ᾖ τὸ ἀληθὲς λέγεινda bi le ne bilo preveč robato= preveč zarobljeno je pač
Č. v zvezi z drugimi besedami
1. s cj. aor. ali ind. fut. kot okrepljena nikalnicaοὐ μήgotovo ne, nikakor ne • οὐ μὴ παύσομαι φιλοσοφῶνgotovo ne bom nehal
2. μὴ ὅπως in μὴ ὅτι • μὴ ὅπως … ἀλλὰ (οὐδέ)ne samo ne, ampak (tudi ne) • μὴ ὅτι ἰδιώτην τινά, ἀλλὰ μέγαν βασιλέαne samo … ampak tudi ○ z ἀλλ' οὐδέἐπεὶ ἀνασταίητε ὀρχησόμενοι, μὴ ὅπως ὀρχεῖσθαι ἐν ῥυθμῷ, ἀλλ' οὐδ' ὀρθοῦσθαι ἐδύνασθεko ste vstali, da bi plesali, niste mogli niti pokonci stati, kaj šele da bi mogli plesati
3. za predhodno nikalnicoὅτι μήrazen, mimo
4. μή οὐ 'da ne'
a) za glag. bojazni (verba timendi) (gl. II. B.) • ἐφοβεῖτο, μὴ οὐ δύναιτο ἐξελθεῖνda ne bi mogel ○ včasih tudi elipt.μή νύ τοι οὐ χραίσμῃ σκῆπτρονbojim se, da ti ne koristi = težko ti bo koristilo
b) za glag., ki izražajo skrb, zaskrbljenost (verba curandi) in pozornost, pazljivost (verba cavendi)
c) pri inf. 1 za nikalnimi izrazi, pos. zaοὐκ οἷόν ἐστι, ἀδύνατόν ἐστι, οὐδεμία μηχανή ἐστι, τίς μηχανή ἐστι, οὐκ εἰκός ἐστι • οὐκ ἔπειθε τὸ μὴ οὐ κακοπράγμων εἶναιni prepričal sodnikov, da ni … 2 za glag. s pomenom 'ovirati' (verba impediendi), 'prepovedati' (verba vetandi), 'tajiti' (verba negandi) ipd., če so zanikani • οὐδὲν ἐδύναντο ἀντέχειν μὴ οὐκ ὀργίζεσθαι 3 za ὥστε, če je glavni stavek zanikan • πείσομαι γὰρ οὐ τοσοῦτον οὐδέν, ὥστε μὴ οὐ καλώς θανεῖνkajti tako hudo se mi ne bo godilo, da ne bi častno umrla
č) pri pt. za nikalnim stavkom • δυσάλγητος γὰρ ἂν εἴην τοιάνδε μὴ οὐ κατοικτείρων ἕδρανbil bi pač brezsrčen, če bi se mi ne smilila
Dostopnost